Lingua Turcica
| Lingua Turcica Türkçe | |
|---|---|
| IPA | [ t̪yɾktʃe ] |
| Taxinomia | e familia Turcica linguarum Altaicarum |
| Locutores | c. 80,000,000 |
| Sigla | 1 tr, 2 tur, 3 tur |
| Status publicus | |
| Officialis | Turcia, Cyprus, Syria, Iran, Macedonia Septentrionalis, Ager Merulensis |
| Privata | Germania, Bulgaria,Syria, Francogallia, Nederlandia, Austria, Graecia, Civitates Foederatae Americae |
| Litterae | — |
| Scriptura | Latina |
| Procuratio | Institutum linguae Turcicae [1] (Türk Dil Kurumu) |
.png)  | |
Lingua Turcica[1] (Turcice Türkçe) notissima est familiae Turcicae et una linguarum Altaicarum si haec superfamilia accipienda sit. Locutorum habet circiter 70 000 000. Quae est lingua agglutinativa, quod est casus et tempora et relationes possessivae et aliae per affixa iubentur. Linguae Turcicae proprie est harmonia vocalium.
Kalendis Novembribus anno 1928 abecedarium Latinum in Turcia inducitur. Antea litterae Arabicae in usu erant.
Locus
[recensere | fontem recensere]Lingua Turcica in Turcia, Cypro, Macedonia Septentrionali, Syria, Mesopotamia, Libano, Bulgaria, Persia, Agro Merulensique publice, etiam in Germania, Bulgaria, Graecia privatim adhibetur, et passim ubi gens Turcorum pervenit aut belli aut migrationis causa.
Harmonia vocalium
[recensere | fontem recensere]Ius harmoniae vocalium tota in lingua Turcica clare praepositur, quo omnes vocales claris et obscuris attribuuntur: Vocales clarae sunt e, i, ö, ü, at obscurae a, ı, o, u. Cuique vocali gregi alteri tantum una alteri attributa est. Non solum in verborum truncis invenitur harmonia haec, sed etiam affixa adhibenda iuri huic parent, quo fit, ut de consuetudine affixis duo varietates sint. Verbum Turcicum purum solum ex vocalibus aut claris aut obscuris, nunquam mixtum, constitutum est. Ita "Vicipaedia" Latina non harmoniae vocalium sequitur, quia verbum "Vicipaedia" Turcice dictum "Vikipaydia" sonaret, ambas vocales et claras et obscuras continet. Turcica Vicipaedia vero harmoniae vocalium oboedit, scriptum Turcice, et dictum Vikipedi cum vocalis omnibus claris. Roma tamen solum ex vocalibus obscuris constituta est, nimirum nomen in lingua Turcica idem invenitur. Non pauca Turcica verba composita interdum prima vista non iuri oboediunt: hic quaeque parti harmonia propria manet. Affixa sane harmoniae partis terminalis verbi compositi oboediunt.
Iterum distinguendum est inter harmoniam vocalium minorem et maiorem.
Harmonia vocalium minor
[recensere | fontem recensere]Separantur vocales clarae e, i, ö, ü ab obscuris a, ı, o, u, ita duo formae suffixorum occurunt
| Vocales | Exemplum (sing.) | Exemplum (pl.) | Exemplum locativi |
|---|---|---|---|
| e, i, ö, ü | ev (domus) | evler (domi) | evlerde (in domibus) |
| köy (vicus) | köyler (vici) | köylerde (in vicis) | |
| a, ı, o, u | oda (cubiculum) | odalar (cubicula) | odalarda (in cubiculis) |
| yol (via) | yollar (viae) | yollarda (in viis) |
Momentum habet harmonia vocalium maior formationis suffixorum pluralium velut quorunque casuum.
Harmonia vocalium maior
[recensere | fontem recensere]In harmonia vocalium maiore suffixis non duo sed quattuor formae cum vocalibus i, ı, ü, u inveniuntur:
| Vocalis verbi | iubet | Exemplum (Nom.) | Exemplum (Acc.) |
|---|---|---|---|
| e, i | i | ev (domus) | evi (domum) |
| a, ı | ı | dal (ramus) | dalı (ramum) |
| ö, ü | ü | göl (lacus) | gölü (lacum) |
| o, u | u | yol (via) | yolu (viam) |
Non raro plura suffixa eandem vocalem ostendunt, per exemplum üzgünsünüz in moerore estis (üzgün in moerore esse, üzgün-sün in moerore es, üzgünsün-üz in moerore estis).
Exprimitur harmoniae maioris ope origo loci, ope suffixorum -li, -lı, -lu, -lü:
- İskender Suriyeli (Alexander Syriae)
- Jül Sezar Romalı (Gaius Iulius Caesar Romae)
- Asker Van Gölülü (Miles Arsissae paludis)
- Mithridatis Anadolulu (Mithridates Asiae Minoris)
Grammatica
[recensere | fontem recensere]Verba Turcica plurimas formas habent, ut in lingua Latina, quae functionem verborum in sententia clare exprimunt et subiectum non est semper obligatorium. Exempla:
Nomen
[recensere | fontem recensere]Nomen Turcicum numerum pluralem cum -lar/-ler et septem casus habet. Exemplum:
| Elma (malus) | Kitap (liber) | Ekmek (panis) | ||
|---|---|---|---|---|
| Nominativus | Singularis | Elma | Kitap | Ekmek |
| Pluralis | Elmalar | Kitaplar | Ekmekler | |
| Accusativus | Singularis | Elmayı | Kitabı | Ekmeği |
| Pluralis | Elmaları | Kitapları | Ekmekleri |
Pronomina
[recensere | fontem recensere]Sunt sex pronomina.
| Singularis | Pluralis | |
|---|---|---|
| Prima | Ben | Biz |
| Seconda | Sen | Siz |
| Tertia | O | Onlar |
Verbum
[recensere | fontem recensere]Verba Turcica tempora et personas clare exprimunt.
| Edo | Bibo | Lego | Scio | - | |
|---|---|---|---|---|---|
| Ben | yerim | içerim | okurum | bilirim | -#m |
| Sen | yersin | içersin | okursun | bilirsin | -s#n |
| O | yer | içer | okur | bilir | nihil |
| Biz | yeriz | içeriz | okuruz | biliriz | -#z |
| Siz | yersiniz | içersiniz | okursunuz | bilirsiniz | -s#n#z |
| Onlar | yerler | içerler | okurler | bilirler | nihil vel l#r |
Symbolum # hic vocalem repraesentat.
Exempla
[recensere | fontem recensere]Haec exempla sententiarum Turcice scripta videre possumus.
| Structura sententiae | Subiectum | Praedicatum | Verbum |
|---|---|---|---|
| Turcice | (Ben) | Türkçe | öğren.m.iyor.um |
| Latine | (ego) | linguam Turcicam (accusativus) | (nunc) disco |
| Anglice | I | Turkish | am learning |
| Turkice | (Sen) | elma.yı ve ekmeğ.ı | yer.sin |
| Latine | (tu) | mal.um et pane.m | edis |
| Anglice | You | apple and bread | eat |
Subiectum hic repraesentatum est inter (), quia non est obligatorium in sententiis Turcicis. Verbum subiecta clare exprimunt.
Microlexicon
[recensere | fontem recensere]- salve - Merhaba!
- gratias – sağolun/teşekkürler/çok teşekkürler/teşekkür ederim/sağol.
- gratias multas – çok sağolun/teşekkür ederim.
- valete – görüşmek üzere/Hoşça kal.
- non intellego – anlamıyorum/anlamadım.
- quomodo Latine hoc dicis – bunun Latince'si nedir?
- scisne ... – ... biliyor musunuz?
- Anglice – İngilizce
- Francogallice – Fransızca
- Latine – Latince
- ego – ben
- meus – benim
- me, mihi – beni, bana
- tu – sen
- ille - o
- nos – biz
- vos – siz (etiam "tu" forma urbana)
- illi - o
- quid nomen tibi est? – adınız nedir?/Sizin adınız ne?
- quid agis? – ne yapıyorsunuz?
- valesne – nasılsınız?
- bene – iyi
- male – kötü
- maritus – koca
- proles – çocuklar
- mater – anne
- pater – baba
- amicus / amica – arkadaş
- ubi sunt loca secreta? – tuvaletler nerede?
- ante - önce
- post - sonra
- prandium - yemek
- aqua - su
- vitae - yaşam
- bella - savaş
- cave - dikkat!
- circa - yaklaşık
- cum - ile
- et - ve
- pax - barış
- mare - deniz
- stupidus - salak
- vide - görmek
- leo - aslan
Notae
[recensere | fontem recensere]- ↑ Conradus Gesnerus, Mithridates: de differentiis linguarum (1555) textus f. 63r.
Bibliographia
[recensere | fontem recensere]- Eyüboğlu, İsmet Zeki. 1991. Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü [Dictionarium etymologicum linguae Turcicae.] Constantinopoli: Sosyal Yayınları. ISBN 978975-7384-72-4.
- Franciscus a Mesgnien Meninski. 1780. Lexicon Arabico-Persico-Turcicum, adjecta ad singulas voces et phrases significatione Latina. 4 vol. Ed. secunda. vol. 1, 2, 3, 4.
- Nişanyan, Sevan. 2018. Nişanyan Sözlük: Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. Liber Plus Yayınları. ISBN 978-6058136427.
- Özel, Sevgi, Haldun Özen, et Ali Püsküllüoğlu, eds. 1986. Atatürk'ün Türk Dil Kurumu ve Sonrası. [Societas Linguae Turcicae Ataturci et eius hereditas.] Ancyrae: Bilgi Yayınevi OCLC 18836678.
- Püsküllüoğlu, Ali. 2004. 'Arkadaş Türkçe Sözlük. [Dictionarium Turcicum Arkadaş.] Ancyrae: Arkadaş Yayınevi. ISBN 975-509-053-3.
- Rezvani, B. 2006. "Türkçe Mi: Türkçe’deki İrani (Farsca, Dimilce, Kurmançca) Orijinli kelimeler Sözlüğü. [Est haec Turcica? Dictionarium etymologicum vocabulorum olim Iranicorum (Persicorum, Zazaki, et Kurmanji Kurdicorum).]
Nexus interni
Nexus externi
[recensere | fontem recensere]- versio Vicifontis Turcica
- versio Victionarii Turcica
- versio Vicilibrorum Turcica
- Lexicon etymologicum Turcicum
