Architrenius

Architrenius est carmen epicum, satyricum, allegoricum, Latine ab Iohanne de Hauvilla scriptum. Carmen dicatum est Gualtero de Constantiis archiepiscopo Rothomagensi circa annum 1184. Primum impressum est anno 1517 Lutetiae. Bis Anglice translatum est, primum a Nicolao P. Carlucci in dissertationem anni 1977 universitatis Minnesotae, secundo a Winthrop Wetherbee.

Continentur

Architrenius fabula est iuvenis qui, desperatus impietatem improbitatemque nostri mundi, quaerit matrem suam Naturam. Ita per multos locos peregrinat, inter quos Universitas Parisiensis; ubi observat dolores discipulorum, vanitatem studiorum, superbiam magistrorum. In novem libris carminis continentur:

Prologus; contra depravationem veterum modernorum; dedicatio Gualtero de Constantia. Incipit narratio; iter Architrenii ad domum auream Veneris
Regio ventricolarum sive ingluviei; Architrenii laudat sobrietatem et Parisius proficiscitur. Haec urbs laudatur
Miseria scholarium Parisiensium; de nocturno studio eorum; cur divites et potentes oderunt scholasticos
De monte Ambitionis et de Aula in vertice montis constituta; de aulicis et adulatoribus
De colle Praesumptionis; de superbia magistrorum, ecclesiasticorum, monachorum; de cupiditate
De insula philosophorum Tylo. Orationes Archytae de ira, Platonis de livore, Catonis de divitiis, Diogenis de contemptu mundi, Socratis de laude Cynicorum, Democriti de divitiis utendis, Ciceronis de prodigalitate vitanda, Plinii de luxu, Cratetis de aulicis, Senecae de contemptu gloriae
Orationes Boethii de inclementia, Xenocratis de libidine, Pythagorae contra ingluviem, Thaletis de timore Dei, Biantis quod Deus diligendus est, Periandri quod Deus colendus est, Philonis (sed potius Chilonis) de delictis occultandis
Orationes Pittaci de mansuetudine, Cleoboli de fortitudine, Solonis de prudentia. Apparitio Naturae; sermo Naturae de situ et motu mundi et de constellationibus Zodiaci (ibi auctor sequitur librum Differentiarum Alfragani)
Rursus de Zodiaco; de die et nocte; de motu planetarum; Architrenii oratio ad Naturam; responsa Naturae de procreatione, de ancillarum amplexibus aspernandis, de adulterio evitando, de uxore ducenda; coniugium Architrenii

Ioannes de Hauvilla scriptor est maxime digressivus. In libro eius permultae narrationes inveniuntur, scilicet:

Cena Baucidis et Philemonis: 2.396-475
Ecphrasis picturae Aulae Ambitionis: 4.214-321
Casus Luciferi: 5.176-219
Sermo Galgani (Anglice Gawain) de Bruto et Corineo fundatores Britanniae et de rege Arthuro: 5.377-442
De impudicitate vestis saeculi 12 p. C. n.: 7.189-202
De mutatione morum Palemonis Attici: 8.251-285
Ecphrasis cesti Veneris a Vulcano facti: 9.301-337
Ecphrasis monilis et loculi uxoris Architrenii: 9. 338-385

Architrenius est etiam catalogus scientiarum reconditarum saeculi 12 p. C. n. In hoc libro invenimus:

Catalogus monstrorum et hermaphroditorum: 1.248-319
Descriptio puellae formosissimae: 1.360-2.71
Descriptio vestis dei Cupidinis: 2.71-164
Artes liberales universitatis: 3.136-186
Catalogus varietatum pirorum: 4.46-55.

Laus Lutetiae

In fine libri secundi auctor laudat urbem Lutetiam regnumque Franciae his verbis:

... altera regia Phebi,

Parisius, Cirrea viris, Crisea metallis,

Greca libris, Inda studiis, Romana poetis,

Attica terra sophis, mundi rosa, balsamus orbis,

Sidonis ornatu, sua mensis et sua potu,

Dives agris, fecunda mero, mansueta colonis,

Messe ferax, inoperta rubis, nemorosa racemis,

Munda domo, fortis domino, pia regibus, aura

Dulcis, amena situ, bona quolibet: omne venustum,

Omne bonum, si sola bonis Fortuna faveret!

Architrenius aetatibus modernis

Eduardus Gibbon citat Architrenium in opere suo anni 1776 Decline and Fall of the Roman Empire capitulo 22. Gibbon de palatio quodam urbis Lutetiae disserit, ubi Iulianus imperator fit acclamationibus legionum Galliae:

The palace of the baths (thermarum), of which a solid and lofty hall still subsists in the rue de la Harpe. The buildings covered a considerable space of the modern quarter of the university; and the gardens, under the Merovingian kings, communicated with the abbey of St. Germain des Prés. By the injuries of time and the Normans this ancient palace was reduced in the twelfth century to a maze of ruins, whose dark recesses were the scene of licentious love.

Explicat aula sinus montemque amplectitur alis

Multiplici latebra scelerum tersura ruborem.

... pereuntis saepe pudoris

Celatura nefas, Venerisque accommoda furtis.

Yet such intrigues might be less pernicious to mankind than the theological disputes of the Sorbonne, which have been since agitated on the same ground.

Idem carmen C. S. Lewis citat in libro suo anni 1936 The Allegory of Love pagina 109:

A universal longing is expressed and, but for the language, the lines might have been written in any age:

This must I do— go exil'd through the world

And seek for Nature till far hence I find

Her secret dwelling-place; there drag to light

The hidden cause of quarrel, and reknit,

Haply reknit, the long-divided Love.

Ita Lewis Anglice reddidit versus qui sequuntur:

Quid faciam, novi: profugo Natura per orbem

Est querenda mihi. Veniam quacumque remotos

Abscondat secreta lares, odiique latentes

Eliciam causas et rupti forsan amoris

Restituam nodos.

Bibliographia

Editiones et versiones

1517 : Iodocus Badius Ascensius, ed., Archithrenius summa diligentia recognitus. Parisiis: in aedibus Ascensianis (Textus apud Google Books) Textus apud Gallica
1872 : "Johannis de Altavilla Architrenius" in Thomas Wright, ed., Anglo-Latin Satirical Poets and Epigrammatists of the XIIth century/ 2 voll. (Londinii, 1872 ~ ~. Rolls Series) vol. 1 pp. 240–392
1974 : Paul Gerhard Schmidt, ed., Johannes de Hauvilla, Architrenius. Monaci, 1974.
1994 : Winthrop Wetherbee, ed. et interpr., Johannes de Hauvilla, Architrenius. Cantabrigiae: Cambridge University Press, 1994.

Eruditio

Bernd Roling, "Das Moderancia-Konzept des Johannes de Hauvilla" in Frühmittelalterliche Studien vol. 37 (2003) pp. 167-258.

Nexus externi

Textus latinus Architrenii.