Dublinum

-2 Latinitas huius rei dubia est. Corrige si potes. Vide {{latinitas}}.

Vide etiam paginam discretivam: Dublinum (discretiva).

Dublinum^[1]^[2]^[3] (-i, n.) sive Eblana^[4] (-ae, f.) (alia nomina^[5]: Dublana, Dublinia, Dublinium) (Anglice Dublin; Hibernice Baile Átha Cliath) est caput et maxima Hiberniae urbs. Ad orientale Hiberniae litus sita est, in partes duas a Avenlifnio flumine divisa atque O'Connell Bridge, maximo ponte, conecta. Hodie 527 612 (anno 2011) homines Dublinum incolunt. Caput est Comitatus Eblanensis. Anno 1991 caput culturale Europaeum fuit.

Generalia

Dublinum ad aestuarium fluminis Avenlifnii ad sinum Eblanense sita est, cornu quoddam Maris Hibernici. Urbs commercium navium agile tenet cum portibus Angliae, Scotiae, et Franciae. Rete viae ferratae unionem cum aliis magnis oppidis et regionibus Hiberniae facit. Decem omnino pontes pertinent ad ripas fluvii ulteriores. Terra baiae fluminis partem inferiorem solummodo tegit; apta est et navigiis maioribus. Canales artificiosi duo (Canalis regius 154 chiliometrorum, Canalis grandis 335 chiliometrorum) portum Eblanensem cum plagis septentrionalibus et meridionalibus fluminis Shannon coniungunt. Eblanae iuncta sunt nonnulla illustria suburbia, e.g. Glasnevin. In sepulcreto spectari possunt cippi luctantium in Hiberniae libertatem ut Danielis O'Connell et Ioannis Philpot Curran.

Historia

Oppidum in tabulis historicis nominis versionem a Claudio Ptolemaeo propositam habuit, i.e. Eblanae. Postea urbi nomen Dubh-linn (Hibernice, 'stagnum nigrum') fuit. Anno 291 victoria parta est in milites Regni Lageniae. Circa annum 450 Sanctus Patricius Christianismum in oppidum introduxit. Saeculo nono urbs a Danis occupata est; anno 832 Dani urbem Dyslin nominabant, quae eis caput regni Danici valde potentis serviebat. Sed Hibernorum summum imperium revenit paullatim annis 1052, 1075, 1124. Anno 1171 rex Henricus II Danos expugnante gravione Ricardo Strongbow repulsit. Anno 1172 Eblana domicilium aulicum factum est; Henrico adhuc regente, postea etiam urbis privilegia tributa sunt. Usque seditionem Hibernorum anni 1798 Eblana sub gubernio Anglico mansit. Nova temptatio urbis sub dominium Hibernicum reddendae anno 1803 duce Robert Emmet ad irritum iit. Neque annis 1847 et 1867 novae temptationes ullum effecerunt. In crudelibus tumultibus Hibernicis anno 1916 factis Eblanae acriter pugnatum est. Oppidum in rebus novis annorum inter 1919 et 1921 quoque partes suas egit. Effectus fuit creatio Civitatis Hibernicae Liberae. Inde ab anno 1922 Eblana caput Reipublicae Hiberniae est.

Dublinum erat insulae caput in multis civitatibus:

Dominatio Hiberniae (1171–1541)
Regnum Hiberniae (cum regno Angliae coniunctum: 1541–1800)
Regnum Britanniarum (1801–1922)
Res Publica Hibernia (1919–1922)
Hibernia (res publica) (1922–hodie)

Oeconomica

Eblana sedes oeconomica magni momenti est, terrae baia gravissima et nodus commercialis. Inter ergasteria varia numerantur fabricae cerevisiae, calceamentorum, vitrorum, pharmaceuticorum, cibariorum. Confectio navalis traditionem antiquam habet. Exportantur imprimis iumenta et agriculturalia.

Res videndae

Multa historica aedificia inveniuntur in oppido antico ad meridiem fluminis Avenlifnii sito. Dublin Castle appellatur animus Eblanae ubi olim officia praefecti regis Anglici fuerunt. Aedium pars maxima in saxo elegantissime eminens super urbem flumenque erigitur. Quod castellum olim burgus fortificatus fuerat antequam anno 1560 sedes legati fieret. Archivium invenitur in Turri Bermingham, castelli antiquissima parte, quae anno 1411 erecta est. Construebatur gradatim usque ad saeculum septimum decimum. In earum vicinia sunt prisca Bursa (postea ea utebantur tamquam curia; camaram habet cum columnis Corinthicis, constructa est anno 1779) et Ecclesia Christi, cathedralis protestantica, cuius origo fuerat anno 1038 quaeque annis inter 1870 et 1877 reconstructa est. Ecclesia cathedralis Sancti Patricii generis Gothici sedes communitatis protestanticae in re publica Hibernica degentium esse constat. Erecta fuit ista metropolis iam anno 1190; mutationes fiebant annis inter 1220 et 1260. Ionathan Swift, priscus fani decanus, hic sepultus est. Anno 1816 Ecclesia cathedralis Catholica constructa est (cui est portibus Dorica), Ecclesia Sancti Andreae (generis Graeci) et Ecclesia Sancti Georgii.

Alia aedificia mentione digna sint officium vectigalium saeculi duodevicensimi ((construebatur sub Ponte O'Connell, habet frontem 115 metrorum, porticum Doricam, tholum 38 metrorum cum statua Spei), iudicium et Leinster House, parlamenti Hibernici domus inferior (constructiones usque annum 1739, cum rotunda porticu Ionica). Multae statuae in honorem civium clarorum positae sunt, e.g. pro Daniele O'Connell, Edmundo Burke, Oliverio Goldsmith).

Instituta educatoria sunt Collegium Trinitatis iuxta Dublinum et Collegium universitarium (University College). Splendida est etiam Bibliotheca Collegii Trinitatis iuxta Dublinum. Inter academias peritorum excellit Academia promovendis scientiis et antiquitatis studiis (cum bibliotheca et museo, inde ab 1786) necnon Societas Eblanensis promovendis agriculturae quaestibusque (fundata anno 1731). Anno 1854 universitas Catholica condita est. Ne obliviscaris museum nationale (cum multis prahistoriae Hibernicae vestigiis), pinacothecam nationalem (cum effigiebus et statuis) nec Abbey Theatre.

Principale Eblanae viridarium nominatur a Phoenice, ubi est et domicilium praesidis reipublicae.

Ecclesiastica

Episcopatus Danicus de archiepiscopo Cantuariensi dependens anno 1152 ipse archiepiscopatus creatus est. Eblana est sedes archiepiscopalis et Ecclesiae Anglicanae et Ecclesiae Catholicae Romanae. Archiepiscopus Anglicanus est Reverendissimus Ioannes Neill et Romanus Reverendissimus Dermitius Martin. Duae aedes cathedrales sunt, altera Sancto Patricio, altera Christo Domino dicata, quarum haec Dioecesis Dublini et Glendalough ecclesia materna est, illa patriae totius. Aedes procathedralis Romana Catholica Sanctae Mariae dicata est.

Incolae notabiles

Patricius Bartholomaeus Ahern, magistratus et primus minister Hiberniae ab 1997 ad 2008
Edmundus Burke, vir reipublicae administrandae peritus et philosophus
Amanda Byram, animatrix programmatis et quondam indutrix
Ioannes Field, compositor et clavilista
Veronica Guerin, diurnaria
Iacobus Joyce, auctor
Edmundus Malone, Gulielmi Shakesperii vitae et operum studiosus
Georgius Bernardus Shaw, auctor
Carolus Villiers Stanford, compositor
Ioannes Millington Synge, poeta et scriptor ludorum
Arthurus Wellesley, Dux Wellingtoniae

Notae

↑ Hibernia dominicana, sive historia provinciae Hibernias ordinis praedicatorum ... Thomas de Burgo, Metternich, 1762
↑ "Dublana, Dublinum, Dublinia, Dublinium, Eblana": J. G. Th. Graesse, Orbis Latinus (Dresdae: Schönfeld, 1861; 1909. Brunsvici, 1972, 3 voll.) 1 2 3
↑ Il mondo antico, moderno, e novissimo, ovvero, Breve trattato dell' antica e moderna geografia: con tutte le novità occorse circa la mutazione de' dominj stabiliti nelle Paci di Utrecht, Bada, Passarowitz, ec. : opera utile tanto a' principianti, quanto a tutti i dilettanti della studio geografico. Antonio Chiusole. Appresso Giambattista Recurti, 1722
↑ "Eblana": Claudius Ptolemaeus, Geographia (sed loco geographico haud certo). "Eblanda" (per errorem typographi?): PONS Wörterbuch für Schule und Studium: Lateinisch-Deutsch (Klett: ISBN 3-12-517553-4)
↑ ORBIS LATINUS oder Verzeichnis der wichtigsten lateinischen Orts- und Ländernamen von Dr. J. G. Th. Graesse.

Bibliographia

Charnock, Richard Stephen. 1859. Local Etymology. Londinii: Houlston and Wright.
Clarke, Howard. 1990. Medieval Dublin: The Living City. Dublini: Irish Academic Press. ISBN 0-7165-2460-0.
Duffy, Seán, Ailbhe MacShamhráin, et James Moynes. 2005. Medieval Ireland: An Encyclopedia. Novi Eboraci: Routledge. ISBN 0-415-94052-4.
Flynn, John, et Jerry Kelleher. 2003. Dublin Journeys in America. High Table Publishing. ISBN 0-9544694-1-0.
Hem, Hanne. 1994. Dubliners, An Anthropologist's Account. Osloae.
Liddy, Pat. 2000. Dublin A Celebration: From the 1st to the 21st century. Dublin City Council. ISBN 0-946841-50-0.
Craig, Maurice. 1989. The Architecture of Ireland from the Earliest Times to 1880. Batsford. ISBN 0-7134-2587-3.
McDonald, Frank. 1989. Saving the City: How to Halt the Destruction of Dublin. Tomar Publishing. ISBN 1-871793-03-3.
McGee, Thomas D'Arcy. 1863. A popular history of Ireland: from the earliest period to the emancipation of the Catholics. Novi Eboraci: Sadlier.
McParland, Edward. 2001. Public Architecture in Ireland 1680–1760. Portu Novo: Yale University Press. ISBN 0-300-09064-1.
Richardson, Dan. 1999. Dublín. Ediciones B. ISBN 84-406-9203-X.