Litterarum Mundus

Litterarum Mundus (Esperantice: Literatura Mondo, compendiarie: L.M. sive LM) periodicum maximi momenti litteris omnino dedicatum Esperanticum fuit. Annis inter 1922 et 1949 editum est in Hungaria nonnullis annis deficientibus.

Secundo, domus editoria id nomen habuit; tertio, id periodicum veram scholam propriam (Skolo de Literatura Mondo) genuit auctorum novorum qui symbolas suas publicandas foliis dederant.

Periodicum

Ecce tres periodi quibus res omnes bene dividi possint: annis inter 1922 et 1927 quinque in collectionibus, annis inter 1931 et 1938 octo in collectionibus, annis inter 1947 et 1949 tribus in collectionibus.

De periodo prima

Initium Aquinci anno 1922 factum est, editore Theodoro Schwartz (1922-1924) moderantibus Kolomano Kalocsay et Iulio Baghy. Postea autem usque mensem Maium 1927 editiones curavit Institutum Esperantici Hungaricum praeside Vincentio Tóth. Tunc summatim paginae 838 compositae sunt.

De periodo secunda

Refundatio facta est mense Ianuario 1931 a Gulielmo Bleier editore moderatoreque. Redactores denuo fuerunt Kalocsay atque Baghy praeter Carolum Bodó, Franciscum Szilágyi, Ludovicum Tárkony. Mense Ianuario 1933 Iulium Baghy paenituit rerum, ut ab operis desereret. Tunc (usque annum 1934) summatim paginae 830 compositae sunt.

De periodo tertia

Post Secundum bellum mundanum triennium annorum inter 1947 et 1949 periodicum illustre revenit. Anno 1950 lectoribus dolor de fine impressionum pro causis pecuniariis communicatus est. Speciminum sex praevisorum anno 1949 quattuor solummodo in lucem proferri potuerunt.

In periodico conficiendo homines totius orbis terrarum operam navabant, vel ex Asia orientali. Maximi aestimabantur tam criticae recensiones sine ira et studio concinnatae quam observationes aestheticae generales. Gemmae editoriae autem fuerunt fasciculi sic dictae nationales: usque annum 1934 numeri speciales uni terrae dicati editi sunt de Estonia, Polonia, Bohemia, Iugoslavia, Suecia. Nova generatio poetarum cunas suas apud Litterarum Mundum hbuit. Formatum 30 x 23 centimetrorum novissima in periodo mutatum est ad 29 x 20,5 centimetrorum. Anno 1933 nonnullae recensiones et observationes linguisticae additae separatim in Bibliografia Gazeto (72 paginarum) apparuerunt. Mense Ianuario 1934 talis appendix titulata est Lingvo Libro. In foliis illustrationes abundabant, quamvis aspectu sat modesta essent.

Anastaticae impressionis tentamina

Tokii societas "Kooperativo por Represo de Literatura Mondo" annis inter 1969 et 1976 omnes numeros rursus disponibiles fecit elencho auctorum omnium utilissimo aucto. Altera domus editoria Iaponica nomine Ludovikito etiam novum aditum explicavit.

Domus editoria

Periodo altera Litterarum Mundus inter domos editorias Esperanticas maxime activas numerabatur. Ei fini, ut auctoribus dhuc ignotis suggestum dignum praeberetur itaque litterarum originalium Esperanticarum multitudo crescerent. Neque autem ab interpretationibus edendis abhorrebatur! Anno 1933 Consociatio bibliophilorum esperantistarum (Asocio de Esperantistaj Libro-Amikoj) (AELA) congregata est. In catalogo opera omnia Kolomani Kalocsay, originalia Esperantica Stellan Engholm, originala Esperantica prima et Ludovici Tárkony (tunc etiam sub nomine Totsche) et Ioannis Weinhengst et Eugenii Aisberg, et Henrici Adamson insunt, insuper prima artium historia Esperantice pacta necnon lexicon magnum Enciklopedio de Esperanto. Pro anno 1935 operum quindecim editio in votis erat. Quoad puritatem linguisticam commentationes foliorum horum cunctae impeccabiles fuerunt. Sunt qui dicant censuram nonnumquam factam esse neologismis apud iuvenes auctores pullulantibus exstirpandis. Officina, cuius prelis diu res mandatae sunt, fuit Pestvidéki Nyomda Vac Vacii in civitate haud procul a Budapestino sita.

Improvise anno 1934 politici editiones novas interdixerunt. Franciscus Braun, typographus Sciamhaevum petivit ad parandam officinarum commigrationem nam antisemitismus apud Sinas quasi deerat. Infeliciter duabus hebdomadis post ea regio Serica ab exercitu Iaponico invasa est. Braun se Hongcongum servare potuit, ubi nova imprimi potuerunt. Gulielmus Bleier Iudaeus Hungariam linquens Lutetiae mortuus est die quo caput Franciae a Germanis occupatum est. Bello inter Britanniam et Hungariam indicto Braun in Anglia vitam degens in carcerem coniectus est. Bello saeviente varia iam impressa e.g. Decameron Ioannis Boccaccio perierunt.

Resurrectio postbellica quoad editiones

Bénik Gyula typographus iuvenis idioma Zamenhofianum edidicit, ut sollerter omnia agere atque disponere posset. Denuo editiones ubique terrarum dilectae fabricari poterunt. Post annum 1956 insurrectione antisovietica compacta Gyula in motu Esperantico Hungarico renovando laboravit. Iste vir indefessus Vacii multos linguam Esperanticam docuit.

In vestigiis periodici Hungarici autem folia "Norda Prismo" habentur, quae annis inter 1955 et 1974 in Suecia et Finnia edita sunt. Similiter agebant moderatores horum periodicorum: "La Nica Literatura Revuo" et "Monda Kulturo".

Libri selecti domus editoriae LM

Amo de Tooĵuuroo - Kikuĉi Kan, convertit Ŝimomura
Arĝenta duopo - Iulius Baghy, Kolomanus Kalocsay, 1937
Arthistorio I. - Hekler, Antono, 1934
Arthistorio II. - Hekler, Antono
Auli - Adamson, Henricus, 1934
Bakŝiŝ - Leonardus Nowell, Mansell Newell, 1938
Ĉeĥoslovaka Antologio - Ota Ginz, Stanislaus Kamarýt, 1935
Cezaro - Jeluŝiĉ, Mirko, convertit Ivo Rotkvić, 1934
Ĉu li? - Vallienne, Henricus, 1938
Dancu Marionetoj! - Iulius Baghy 1933
De Paĝo al Paĝo - Ludovicus Tárkony, 1932
Dekdu Poetoj - red. Kolomanus Kalocsay, 1934
El la "Verda Biblio" et Babilado kun Horaĉo Ŝercer - Israel Lejzerovicz, 1935
El la Notlibro de Praktika Esperantisto - K. R. C. Sturmer red.: Gulielmus Bleier, Kolomanus Kalocsay, Ludovicus Tárkony, 1934
Ellermu! - Franciscus Szilágyi, p. 111, 1937
En ekzilo - Emericus Baranyai (EMBA), 1938
Enciklopedio de Esperanto - red.: Ludovicus Kökény, 1933-1934
Eszperantó nyelvtan, Magyarázatok Ludovicus Kökény: Populara lernolibro c. könyvéhez (grammatica) - Kalocsay, K., 1948
Eterna Bukedo - Kolomanus Kalocsay, 1931
Fine mi komprenas la radion! - Eugenius Aisberg, 1934
Homarisma laboro - K. R. C. Sturmer, 1931
Homoj sur la Tero - Stellan Engholm, 1932
Hungara Antologio - red.: Kolomanus Kalocsay, Iulius Baghy, 1933
Hura! - Iulius Baghy, 1930
La Infanoj en Torento - Stellan Engholm, 1934
Infero - Dante Alighieri, convertit: Kolomanus Kalocsay, 1933
Interpopola konduto - Edmond Privat, 1935
Johano, la Brava - Alexander Petőfi, convertit: Kalocsay, K., 1923
Johano, la Brava - Alexander Petőfi, convertit: Kolomanus Kalocsay, 1948
Kiel Fariĝi Poeto, aŭ: Parnasa gvidlibro - Kolomanus Kalocsay, Gasto Waringhien, 1932
Konturoj de la lingvonormigo en la tekniko - Eugenius Wüster, 1936
La Gramatika Karaktero de la Esperantaj Radikoj - Kolomanus Kalocsay, 1938
La Juda Ŝtato studo|La Juda Ŝtato - Theodorus Herzl, convertit: Bernardus Selzer, 1934
La Pentroarto en la Malnova Hungarujo - Stephanus Genthon, convertit: Franciscus Szilágyi, 1932
La simpla Esperanto - Franciscus Szilágyi, 1931
La Sorĉistino el Kastilio - Salomon Asch, convertit: Israel Lejzerovicz, 1933
La strato de fiŝanta kato - Iulianus Földes, converterunt: Ladislaus Halka, Ladislaus Somlai, 1937
La Tragedio de l' Homo - Emericus Madách, convertit: Kolomanus Kalocsay, 1924
La tuta Esperanto - Henricus Seppik, 1938
La verko de Chopin - Mieczyslaw Biernacki, convertit: Ioannes Medrkiewicz, p. 26, 1938
Leteroj al juna poeto - Rainerius Maria Rilke, convertit: A. Münz, 1934
Lingvo Stilo Formo - Kolomanus Kalocsay, 1931
Magyar eszperantó évkönyv - red.: Ludovicus Kökény, 1931
Maria kaj la grupo - Emericus Baranyai (EMBA), 1936
Mia spektro - Nicolaus Kurzens, p. 64, 1938
Mia vojaĝo en Sovetio - Antonius Slonimski, convertit: Kornfeld, 1934
Modernaj Robinzonoj en la Siberia praarbaro - Theodorus Schwartz, 1924
Mr. Tot Aĉetas Mil Okulojn - Ioannes Forge, 1931, 1934
Multe pli la Amo - Thomson, L. E., 1936
Parnasa Gvidlibro - cf. Kiel fariĝi poeto
Peko de Kain - Ioannes Ŝirjaev 1933
Plena Gramatiko de Esperanto - Kolomanus Kalocsay, 1935
Plena Gramatiko de Esperanto - Kolomanus Kalocsay, Gasto Waringhien, 1938
Poemaro el Hungarlando - Franciscus Szilágyi, 1929
Populara lernolibro de Esperanto - Ludovicus Kökény, 1947
Preter la Vivo - Iulius Baghy, 1923, 1931
Pri l' moderna arto - Grenkamp Salo, 1933
Rigardu la Teron - Henricus Gulielmus Van Loon, 1936
Rimportretoj - Kolomanus Kalocsay, 1931
Romaj Elegioj - Goethius, convertit: Kolomanus Kalocsay, 1932
Romano de San Michele - Munthe, Axelius, convertit: Genovefa Weleminsky, 1935
Streĉita Kordo - Kalocsay, K., 1931
Svisa Antologio - red.: Arthurus Baur, convertit: H. Blaser, 1939
Trans la Fabeloceano - Franciscus Szilágyi, 1931
Tri homoj en boato - Hieronymus K. Jerome convertit: G. Badash, 1934
Tur-strato 4 - Ioannes Weinhengst, 1934
Verkoj de FeZ - Felix Zamenhof, 1935
Viktimoj - Iulius Baghy (eddidit: Hungara E-Instituto 1925), 1928 et 1930
Vivo de Arnaldo - Benitus Mussolini, 1934
Vojaĝo en Faremidon. Du Ŝipoj - Fredericus Karinthy, 1934

Bibliographia selecta

De periodico

1979: Auld, William. Indekso de tradukitaj poemoj publikigitaj en "Literatura Mondo", "La Nica Literatura Revuo", "Monda Kulturo" kaj "Norda Prismo". Dollar: Auld 1979, 25 p.
1974: Auld, William. La heroa revuo. En Esperanto (UEA) 1974, n-ro 7–8 (jul.–aŭg.). Represo en Auld, William. Pajleroj kaj stoploj. Elektitaj prozaĵoj. Roterodami: Universala Esperanto-Asocio 1997, p. 53-54 (pri la centra rolo de la revuo ′Literatura Mondo′ por la evoluo de la Esperantaj lingvo, literaturo kaj tradukarto).
1972: Benczik, V[ilmos]. Jubileo de Literatura Mondo. In: Hungara Vivo 1972/4, p.1-3
1972: Kalocsay, K. La tri vivoj de "Literatura Mondo". In: Hungara Vivo 1972/4, p. 4–5
2009: Stephanus Ertl. Literatura Mondo. In: Unda Esperantici, mense Octobri, p. 16

De domu editoria

1972. Kökény, L. La libroeldonagado de Literatura Mondo. En: Hungara Vivo 1972/4, p. 6

De schola

1969: Darázs, Bérci. La titana skolo. – Cluj 1969, 24 folioj.

Nexus interni

Orestes Kuzma, qui multas res Ucrainicas in Esperanticum vertit; quae apud Litterarum Mundum legi possunt

Nexus externi

Textus collectionum annorum itner 1922 et 1923 (partim) et alia
Literatura Mondo (versiones PDF)
Collectiones dipositae a Vindobonensibus