Jump to content

Spoudogeloion

E Vicipaedia
Thalia, musa comoediae, personam comicam contemplatur.

Spoudogeloion (Graece σπουδογέλοιον) est dicendi ratio, qua res seriae iocose et quidem sale nigro tractantur,[1] sicut facetum illud Bionis, philosophi Cynici: "perinde stultissimum regem in luctu capillum sibi evellere quasi calvitio maeror levaretur."[2] Quod verbum compositum Graecum interdum etiam spoudaiogeloion (σπουδαιογέλοιον) dicitur;[3] ex simplicibus quae sunt σπουδαῖος 'serius, probus, diligens' (σπουδή 'studium, diligentia') et γελοῖος 'ridiculus, facetus' compositum est. Videtur spoudogeloion apud Graecos idem fere fuisse ac satura apud Romanos,[4] quam Quintilianus totam "nostram" esse dixit.[5]

Spoudogeloios 'serio-facetus' primum apud Strabonem reperitur, qui Menippum Gadarensem ita appellat,[6] sed eandem rem primum Aristophanes verborum ambitu expressisse videtur:[7] Apud Platonem hoc genus dictionis multum valet, nam in Symposio (221e-222a) Alcibiades sermones Socratis dicit extrinsecus habitum ridiculum prae se ferre, intus autem sensus profunditatem habere plurimasque virtutum imagines continere. In Legibus (816e) peregrinus Atheniensis dicit res serias sine facetiis disci non posse; verum, ne quis insciens ludibrio habeatur, in ambobus modis excelleat necesse esse. Item Aristoteles dicit res serias facetiis et iocis antecellere.[8]

Spoudogeloion praesertim Cynicorum est. Quo in tropo excelluit Crates Thebanus, qui Diogenis Sinopei duritiae moderatus[9] spoudogeloion ita formavit, ut "huiusmodi facetiae adagii caperent habitum et praecepti."[10] Sed, ut iam diximus, Menippus Gadarensis, dicipulus Cratis, hic est qui primus spoudogeloios appellatus est. Diogenes Laertius (9.17) etiam Heracliti cuiusdam mentionem facit. Ad summam spoudogeloion in his tropis invenitur: αἶνος ('proverbium'), χρεία ('adagium'), fabula, mimus, parodia, satura.[11]

Apud Romanos antiquos, Horatius dicit se in saturis verum ridiculo miscere velle: "ridentem dicere verum / quid vetat?"[12] Lucilium secutus saturas suas composuit, sed versus eius "sale multo urbem defricantes"[13] perscienter aversatus linguae suae moderari voluit.[14]

Notae

[recensere | fontem recensere]
  1. ↑ Desmond 2008: 244; Grant 1920: 20; van Rooy 1966: 110.
  2. ↑ Cic. Tusc. 3.62.
  3. ↑ IG 12(8).87 (Imbros).
  4. ↑ Van Rooy 1966: 92-93.
  5. ↑ Inst. 10.1.93.
  6. ↑ Geogr. 16.2.29.
  7. ↑ Ranae 391-392 "καὶ πολλὰ μὲν γέλοιά μ᾽ εἰπεῖν, πολλὰ δὲ σπουδαῖα" ('et multa ridicula me dicere, multaque seria').
  8. ↑ Ethica Nicomachea 1177a7.
  9. ↑ Grant 1924: 55.
  10. ↑ Demetr. Elocut. 170 τὰ γὰρ τοιαῦτα γελοῖα χρείας λαμβάνει τάξιν καὶ γνώμης.
  11. ↑ Giangrande 1972: 19-31.
  12. ↑ Hor. Sat. 1.1.24-25; cf. 1.10.14-15.
  13. ↑ Sat. 1.10.3-4.
  14. ↑ Horatius suam in Lucilium voluntatem pertractat in Satura 1.10.

Bibliographia

[recensere | fontem recensere]
  • Burzacchini, Gabriele. 2011. Lo « spoudogeloion » nella lirica greca arcaica: alcuni esempi (e qualche ripresa « moderna »). Accademia Nazionale di Scienze Lettere e Arti di Modena, Atti e Memorie Serie VIII: 14(2): 409–54.
  • Desmond, William D. 2008. Cynics. Berkeleiae et Angelopoli: University of California Press.
  • Dudley, R.D. 1937. A History of Cynicism. London.
  • Gärtner, Hans Armin. 2016. Spudogeloion. Der Neue Pauly. Ed. Hubert Cancik, Helmuth Schneider (Antike), Manfred Landfester (Rezeptions- und Wissenschaftsgeschichte). Brill Online, 2016.
  • Giangrande, Lawrence. 1972. The use of spoudaiogeloion in Greek and Roman literature. Hagae: Mouton,
  • Grant, Mary A. 1924. The Ancient Rhetorical Theories of the Laughable. Madisoniae: University of Wisconsin.
  • Radermacher, L. 1947. Weinen und Lachen. Vindobonae.
  • van Rooy, C.A. 1966. Studies in Classical Satire and Related Literary Theory. Lugduni Batavorum: Brill.
Receptum de "https://la.wikipedia.org/w/index.php?title=Spoudogeloion&oldid=3587530"