Grammatica Latina

Grammatica Latina regulas ostendit, quibus voces linguae Latinae adhibeantur. Grammaticae ars in III principales partes dividitur: orthographia, quae ad litteras, etymologia, quae ad voces singulas, et constructio seu syntaxis, quae ad orationem vel ordinem dictionum pertinet.

Nomina

Nomen est pars orationis quae habet casus, significans corpus aut rem proprie vel communiter. Quattuor genera sunt nominibus quae dicuntur masculinum, ut fluvius, femininum, ut domus, neutrum, ut agmen, et commune, ut sacerdos (quod esse masculinum vel femininum potest). Praeterea duo numeri sunt, qui dicuntur singularis, ut agmen, et pluralis, ut agmina. Casus sex sunt nominibus, qui dicuntur nominativus, ut fluvius, genetivus, ut fluvii, dativus, ut fluvio, accusativus, ut fluvium, ablativus, ut fluvio, et vocativus, ut fluvi. In differentibus partibus sermonis, oportet differentibus casibus uti. Exemplorum gratia:

Nominativus: Homo facit laborem
Genetivus: Uxor hominis facit laborem
Dativus: Uxor homini dat donum. Uxor est homini.
Accusativus: Uxor adiuvat hominem
Ablativus: Uxor cum homine pugnat. Uxor ab homine laudatur.
Vocativus: O homo, veni!

In declinationes quinque dividuntur omnia nomina, et cuique est genus nominum quod constat ex nominibus quae desinunt vel declinantur eodem modo.

Prima declinatio constat ex nominibus quae desinunt in -a, ut femina et sella. Pleraque haec nomina sunt feminina, sed illa quae significant occupationes saepe sunt masculina, ut nauta et agricola (sed illa quae habent eandem formam ablativam pluralem cum nominibus ex secunda declinatione saepe mutantur ut possint distingui, ut filia, cuius forma ablativa pluralis est filiabus). Ita declinantur, cum vocalibus longis:

Prima Declinatio
	Singularis	Pluralis
Nominativus	fēmina	fēminae
Genetivus	fēminae	fēminārum
Dativus	fēminae	fēminīs
Accusativus	fēminam	fēminās
Ablativus	fēminā	fēminīs
Vocativus	fēmina	fēminae

Secunda declinatio constat ex nominibus quae desinunt in -us vel um, ut dolus et scutum. Pleraque haec nomina sunt masculina vel neutra. Ita declinantur.

Secunda Declinatio
	Singularis	Pluralis
Nominativus	dolus, scutum	dolī, scuta
Genetivus	dolī, scutī	dolōrum, scutōrum
Dativus	dolō, scutō	dolīs, scutīs
Accusativus	dolum, scutum	dolōs, scuta
Ablativus	dolō, scutō	dolīs, scutīs
Vocativus	dole, scutum	dolī, scuta

Tertia declinatio constat ex nominibus quae desinunt in multis differentibus formis (quamquam similiter declinantur) ut ovis et pastor et fulgur. Haec nomina possunt esse feminina vel masculina vel neutra. Ita declinantur.

Tertia Declinatio
	Singularis	Pluralis
Nominativus	ovis, pāstor, fulgur	ovēs, pāstōrēs, fulgura
Genetivus	ovis, pāstōris, fulguris	ovium, pāstōrum, fulgurum
Dativus	ovī, pāstōrī, fulgurī	ovibus, pāstōribus, fulguribus
Accusativus	ovem, pāstōrem, fulgur	ovēs, pāstōrēs, fulgura
Ablativus	ove, pāstōre, fulgure	ovibus, pāstōribus, fulguribus
Vocativus	ovis, pāstor, fulgur	ovēs, pāstōrēs, fulgura

Quarta declinatio constat ex nominibus quae desinunt in -us vel -u, ut spīritus et cornū. Pleraque illa quae desinunt in -us sunt masculina, et omnia quae desinunt in -u sunt neutra. Ita declinantur.

Quarta Declinatio
	Singularis	Pluralis
Nominativus	spīritus, cornū	spīritūs, cornua
Genetivus	spīritūs, cornūs	spīrituum, cornuum
Dativus	spīrituī, cornū	spīritibus, cornibus
Accusativus	spīritum, cornū	spīritūs, cornua
Ablativus	spīritū, cornū	spīritibus, cornibus
Vocativus	spīritus, cornū	spīritūs, cornua

Quinta declinatio constat ex nominibus quae desinunt in -ēs, ut diēs et rēs. Pleraque sunt feminina, nisi nomen diēs, quod potest esse masculinum vel femininum. Ita declinantur.

Quinta Declinatio
	Singularis	Pluralis
Nominativus	diēs	diēs
Genetivus	diēī	diērum
Dativus	diēī	diēbus
Accusativus	diem	diēs
Ablativus	diē	diēbus
Vocativus	diēs	diēs

Nomina quae declinari non possunt indeclinabilia appellantur, ut nihil et fas.

Adiectiva

Adiectivum est pars orationis quae nomen mutat. Quodque adiectivum habet tria genera, quae sunt masculinum, femininum, et neutrum, ut aptus, apta, aptum, nisi indeclinabile est, ut nequam et satis. Modo dividuntur omnia adiectiva in duas declinationes, quarum una est thematica (prima/secunda), ut magnus, magna, magnum, et altera est athematica (tertia), ut celer, celeris, celere.

Tres gradus sunt adiectivis: positivus (ut magnus), comparativus (ut maior) et superlativus (ut maximus).

Positivus gradus ita declinatur:

Positivus
	Singularis			Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	aptus	apta	aptum	aptī	aptae	apta
Genetivus	aptī	aptae	aptī	aptōrum	aptārum	aptōrum
Dativus	aptō	aptae	aptō	aptīs	aptīs	aptīs
Accusativus	aptum	aptam	aptum	aptōs	aptās	apta
Ablativus	aptō	aptā	aptō	aptīs	aptīs	aptīs
Vocativus	apte	apta	aptum	aptī	aptae	apta

Positivus
	Singularis			Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	fortis, celer, audāx	fortis, celeris, audāx	forte, celere, audāx	fortēs, celerēs, audācēs	fortēs, celerēs, audācēs	fortia, celeria, audācia
Genetivus	fortis, celeris, audācis	fortis, celeris, audācis	fortis, celeris, audācis	fortium, celerium, audācium	fortium, celerium, audācium	fortium, celerium, audācium
Dativus	fortī, celerī, audācī	fortī, celerī, audācī	fortī, celerī, audācī	fortibus, celeribus, audācibus	fortibus, celeribus, audācibus	fortibus, celeribus, audācibus
Accusativus	fortem, celerem, audācem	fortem, celerem, audācem	forte, celere, audāx	fortēs, celerēs, audācēs	fortēs, celerēs, audācēs	fortia, celeria, audācia
Ablativus	fortī, celerī, audācī	fortī, celerī, audācī	fortī, celerī, audācī	fortibus, celeribus, audācibus	fortibus, celeribus, audācibus	fortibus, celeribus, audācibus

Comparativus gradus desinit in -ior (masculinus et femininus) vel -ius (neuter). Ille significat qualitatem quantitatemve nominis quae magis magna est quam qualitas quantitasve alterius nominis, et ita declinatur:

Comparativus
	Singularis			Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	aptior	aptior	aptius	aptiōrēs	aptiōrēs	aptiōra
Genetivus	aptiōris	aptiōris	aptiōris	aptiōrum	aptiōrum	aptiōrum
Dativus	aptiōrī	aptiōrī	aptiōrī	aptiōribus	aptiōribus	aptiōribus
Accusativus	aptiōrem	aptiōrem	aptius	aptiōrēs	aptiōrēs	aptiōra
Ablativus	aptiōre	aptiōre	aptiōre	aptiōribus	aptiōribus	aptiōribus

Comparativus
	Singularis			Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	fortior, celerior, audācior	fortior, celerior, audācior	fortius, celerius, audācius	fortiōrēs, celeriōrēs, audāciōrēs	fortiōrēs, celeriōrēs, audāciōrēs	fortiōra, celeriōra, audāciōra
Genetivus	fortiōris, celeriōris, audāciōris	fortiōris, celeriōris, audāciōris	fortiōris, celeriōris, audāciōris	fortiōrum, celeriōrum, audāciōrum	fortiōrum, celeriōrum, audāciōrum	fortiōrum, celeriōrum, audāciōrum
Dativus	fortiōrī, celeriōrī, audāciōrī	fortiōrī, celeriōrī, audāciōrī	fortiōrī, celeriōrī, audāciōrī	fortiōribus, celeriōribus, audāciōribus	fortiōribus, celeriōribus, audāciōribus	fortiōribus, celeriōribus, audāciōribus
Accusativus	fortiōrem, celeriōrem, audāciōrem	fortiōrem, celeriōrem, audāciōrem	fortius, celerius, audācius	fortiōrēs, celeriōrēs, audāciōrēs	fortiōrēs, celeriōrēs, audāciōrēs	fortiōra, celeriōra, audāciōra
Ablativus	fortiōre, celeriōre, audāciōre	fortiōre, celeriōre, audāciōre	fortiōre, celeriōre, audāciōre	fortiōribus, celeriōribus, audāciōribus	fortiōribus, celeriōribus, audāciōribus	fortiōribus, celeriōribus, audāciōribus

Superlativus gradus declinatur tamquam prima/secunda adiectivum declinatur, nam desinit in -us, -a, -um. Ille significat qualitatem quantitatemve nominis quae valde magna est, vel quae maior est omnibus aliis nominibus, et ita declinatur:

Superlativus
	Singularis			Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	aptissimus	aptissima	aptissimum	aptissimī	aptissimae	aptissima
Genetivus	aptissimī	aptissimae	aptissimī	aptissimōrum	aptissimārum	aptissimōrum
Dativus	aptissimō	aptissimae	aptissimō	aptissimīs	aptissimīs	aptissimīs
Accusativus	aptissimum	aptissimam	aptissimum	aptissimōs	aptissimās	aptissima
Ablativus	aptissimō	aptissimā	aptissimō	aptissimīs	aptissimīs	aptissimīs
Vocativus	aptissime	aptissima	aptissimum	aptissimī	aptissimae	aptissima

Superlativus
	Singularis			Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	fortissimus, celerrimus, audācissimus	fortissima, celerrima, audācissima	fortissimum, celerrimum, audācissimum	fortissimī, celerrimī, audācissimī	fortissimae, celerrimae, audācissimae	fortissima, celerrima, audācissima
Genetivus	fortissimī, celerrimī, audācissimī	fortissimae, celerrimae, audācissimae	fortissimī, celerrimī, audācissimī	fortissimōrum, celerrimōrum, audācissimōrum	fortissimārum, celerrimārum, audācissimārum	fortissimōrum, celerrimōrum, audācissimōrum
Dativus	fortissimō, celerrimō, audācissimō	fortissimae, celerrimae, audācissimae	fortissimō, celerrimō, audācissimō	fortissimīs, celerrimīs, audācissimīs	fortissimīs, celerrimīs, audācissimīs	fortissimīs, celerrimīs, audācissimīs
Accusativus	fortissimum, celerrimum, audācissimum	fortissimam, celerrimam, audācissimam	fortissimum, celerrimum, audācissimum	fortissimōs, celerrimōs, audācissimōs	fortissimās, celerrimās, audācissimās	fortissima, celerrima, audācissima
Ablativus	fortissimō, celerrimō, audācissimō	fortissimā, celerrimā, audācissimā	fortissimō, celerrimō, audācissimō	fortissimīs, celerrimīs, audācissimīs	fortissimīs, celerrimīs, audācissimīs	fortissimīs, celerrimīs, audācissimīs
Vocativus	fortissime, celerrime, audācissime	fortissima, celerrima, audācissima	fortissimum, celerrimum, audācissimum	fortissimī, celerrimī, audācissimī	fortissimae, celerrimae, audācissimae	fortissima, celerrima, audācissima

Pronomina

Pronomina personalia sunt pronomina ut ego et tu, et ita declinantur:

Pronomina Personalia
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona	Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona
Nominativus	ego	tū	--	nōs	vōs	--
Genetivus	meī	tuī	suī	nostrum/trī	vestrum/trī	suī
Dativus	mihi/mī	tibi	sibi	nōbīs	vōbīs	sibi
Accusativus	mē	tē	sē/sēsē	nōs	vōs	sē/sēsē
Ablativus	mē	tē	sē/sēsē	nōbīs	vōbīs	sē/sēsē

Pronomina in persona tertia sunt hic, ille, is, iste, et ipse. Quoque possunt esse adiectiva, et ita declinantur:

Hic
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	hic	haec	hoc	hī	hae	haec
Genetivus	huius	huius	huius	hōrum	hārum	hōrum
Dativus	huic	huic	huic	hīs	hīs	hīs
Accusativus	hunc	hanc	hoc	hōs	hās	haec
Ablativus	hōc	hāc	hōc	hīs	hīs	hīs

Ille
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	ille	illa	illud	illī	illae	illa
Genetivus	illīus	illīus	illīus	illōrum	illārum	illōrum
Dativus	illī	illī	illī	illīs	illīs	illīs
Accusativus	illum	illam	illud	illōs	illās	illa
Ablativus	illō	illā	illō	illīs	illīs	illīs

Is
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	is	ea	id	iī	eae	ea
Genetivus	eius	eius	eius	eōrum	eārum	eōrum
Dativus	eī	eī	eī	iīs	iīs	iīs
Accusativus	eum	eam	id	eōs	eās	ea
Ablativus	eō	eā	eō	iīs	iīs	iīs

Iste
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	iste	ista	istud	istī	istae	ista
Genetivus	istīus	istīus	istīus	istōrum	istārum	istōrum
Dativus	istī	istī	istī	istīs	istīs	istīs
Accusativus	istum	istam	istud	istōs	istās	ista
Ablativus	istō	istā	istō	istīs	istīs	istīs

Ipse
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	ipse	ipsa	ipsum	ipsī	ipsae	ipsa
Genetivus	ipsīus	ipsīus	ipsīus	ipsōrum	ipsārum	ipsōrum
Dativus	ipsī	ipsī	ipsī	ipsīs	ipsīs	ipsīs
Accusativus	ipsum	ipsam	ipsum	ipsōs	ipsās	ipsa
Ablativus	ipsō	ipsā	ipsō	ipsīs	ipsīs	ipsīs

Pronomen quis est interrogativum, et utendum est ad quaerendam quaestionem, ut quis est Marcus? vel cui est hic liber? Ita declinatur:

Quis
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	quis	quae	quid	quī	quae	quae
Genetivus	cuius	cuius	cuius	quōrum	quārum	quōrum
Dativus	cui	cui	cui	quibus	quibus	quibus
Accusativus	quem	quam	quid	quōs	quās	quae
Ablativus	quō	quā	quō	quibus	quibus	quibus

Pronomen qui est relativum, et utendum est ad mutandum dictum prius, velutve adiectivem, ut videt solem qui lucet vel qui dies est? Similiter declinatur cum pronomine interrogativo, sed casus nominativus singularis masculinus est qui cum longa I et nominativus singularis neuter est quod.

Adverbia

Adverbium est pars orationis (saepe derivata adiectivo) quae mutat verbum, ut bene et hic, quod indicat seu locationem, seu tempus, seu modum. Ut adiectiva, habet et gradum positivum et comparativum et superlativum.

Adverbium positivum formatur litteris elidendis -us de adiectivo et a littera addenda -e si sit adiectivum ex prima/secunda declinatione, ut beate et longe. Si est adiectivum ex tertia declinatione litterae -ter addentae sunt, ut celeriter et fortiter. Quoque inveniuntur formae ut primo et multum.

Gradus adverbii comparativus formatur eodem modo cum forma neutro nominativo comparativo singulari, ut beatius et longius et celerius.

Gradus adverbii superlativus formatur litteris elidendis -us de adiectivo superlativo et a littera addenda -e, ut beatissime et longissime et celerrime.

Frequenter Usa Adverbia
Positivus	Comparativus	Superlativus
anteā	--	--
bene	melius	optimē
diū	diūtius	diūtissimē
fortis	fortiter	fortissimē
hīc	--	--
hodiē	--	--
iam	--	--
longē	longius	longissimē
magnopere	magis	maximē
male	peius	pessimē
māne	--	--
nunc	--	--
saepe	saepius	saepissimē

Praepositiones

Praepositio est pars orationis quae praeposita est nomini, quod potest aut ablativum aut accusativum esse. Praepositio coniungit unum nomen cum alio, et potest describere tempus vel locationem, ut ante et supra.

Nonnullae possunt regere nomen quod potest esse accusativum et quoque ablativum, ut in et sub. Si praepositio indicat motionem, ut puer venit in domum vel puer venit sub porticum, nomen debet esse accusativum, sed si non ita indicat, ut puer in domo est vel puer sub porticu est debet nomen ablativum. Hae sunt frequenter usae praepositiones:

Frequenter Usae Praepositiones
Praepositio	Casus
ā, ab, abs	ablativus
ad	accusativus
ante	accusativus
apud	accusativus
causā	genetivus
circum	accusativus
circā	accusativus
circiter	accusativus
cis	accusativus
citrā	accusativus
contrā	accusativus
cōram	ablativus
cum	ablativus
dē	ablativus
erga	accusativus
ex, ē	ablativus
extrā	accusativus
grātiā	genetivus
in	ablativus (sine motione) aut accusativus (cum motione)
īnfrā	accusativus
inter	accusativus
intrā	accusativus
iūxtā	accusativus
ob	accusativus
per	accusativus
post	accusativus
prae	ablativus
praeter	accusativus
prō	ablativus
procul (ab)	ablativus
prope	accusativus
propter	accusativus
secundum	accusativus
sine	ablativus
sub	ablativus (sine motione) aut accusativus (cum motione)
super	ablativus (cum significat "dē") aut accusativus (cum significat locationem)
suprā	accusativus
trāns	accusativus
ultrā	accusativus

Numeri

Numeri latini unus et duo et tres declinantur, ut adiectiva, et declinantur ita:

Numeri et Unus et Duo et Tres
Declension	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominative	ūnus	ūna	ūnum	duo	duae	duo	trēs	trēs	tria
Genitive	ūnīus	ūnīus	ūnīus	duōrum	duārum	duōrum	trium	trium	trium
Dative	ūnī	ūnī	ūnī	duōbus	duābus	duōbus	tribus	tribus	tribus
Accusative	ūnum	ūnam	ūnum	duōs	duās	duo	trēs	trēs	tria
Ablative	ūnō	ūnā	ūnō	duōbus	duābus	duōbus	tribus	tribus	tribus
Vocative	ūne	ūna	ūnum	duo	duae	duo	trēs	trēs	tria

Autem numeri a quattuor usque ad decem indeclinabiles sunt, et hic inscribuntur, cum numeris Romanis:

Quattuor (IV)
Quinque (V)
Sex (VI)
Septem (VII)
Octo (VIII)
Novem (IX)
Decem (X)

Post numerum decem, numeri ab undecim ad viginti sunt quoque quidem indeclinabiles, et sunt copulationes verbi decem cum verbis unus, duo, tres, et cetera, nisi duodeviginti et undeviginti, qui sunt contractiones verborum duo de viginti et unus de viginti; formantur ita:

Undecim (XI)
Duodecim (XII)
Tredecim (XIII)
Quattuordecim (XIV)
Quindecim (XV)
Sedecim (XVI)
Septendecim (XVII)
Duodeviginti (XVIII)
Undeviginti (IXX)
Viginti (XX)

Post numerum viginti, numeri unus, duo, tres, et cetera modo ponuntur post numerum viginti, ut viginti unus, nisi duodeviginti et undeviginti:

Viginti unus (XXI)
Viginti duo (XXII)
Viginti tres (XXIII)
Viginti quattuor (XXIV)
Viginti quinque (XXV)
Viginti sex (XXVI)
Viginti septem (XXVII)
Duodetriginta (XXVIII)
Undetriginta (XXIX)
Triginta (XXX)

Ita pergunt numeri. Declinantur post centum numeri ducenti, trecenti, quadringenti, et cetera usque ad mille, qui ipse singularem et pluralem habet formam. Forma singularis est indeclinabilis, sed forma plurali agit ut nomen, ut tria milia librōrum. Numeri ordinales indicant positionem in ordine, ut primus et secundus. Omnes numeri ordinales possunt declinari.

Primus (I)
Secundus (II)
Tertius (III)
Quartus (IV)
Quintus (V)
Sextus (VI)
Septimus (VII)
Octavus (VIII)
Nonus (IX)
Decimus (X)
Undecimus (XI)
Duodecimus (XII)
Vicesimus (XX)
Tricesimus (XXX)
Quadragesimus (XL)
Quinquagesimus (L)
Sexagesimus (LX)
Septuagesimus (LXX)
Octogesimus (LXXX)
Nonagesimus (XC)
Centesimus (C)
Ducentesimus (CC)
Trecentesimus (CCC)
Quadringentesimus (CD)
Quingentesimus (D)
Sescentesimus (DC)
Septingentesimus (DCC)
Octingentesimus (DCCC)
Nongentesimus (CM)
Millesimus (M)

Verba

Verbum est pars orationis quae significat actionem vel statum. Forma verborum infinitiva est forma sine ulla inflectione, ut facere et esse.

Sex tempora sunt verbis quae dicuntur praesens, imperfectum, futurum, perfectum, plusquamperfectum, et futurum perfectum:

Tempus praesens significat actionem quae nunc fit vel fieri solet saepe, ut conspicit.
Tempus imperfectum significat actionem quae solebat fieri saepe, vel fiabat per longum intervallum temporis, ut conspiciebat.
Tempus futurum significat actionem quae fiet, ut conspiciet.
Tempus perfectum significat actionem quae antea perfecta est, ut conspexit.
Tempus plusquamperfectum significat actionem quae facta est antequam alia actio facta est, ut conspexerat, ergo dicitur plus quam perfectum.
Tempus futurum perfectum significat actionem quae erit perfecta, ut conspexerit.

Quoque verbis sunt quattuor modi qui dicuntur indicativus, coniunctivus et optativus, et imperativus (coniunctivus cum optativo dicitur subiunctivus):

Modus indicativus significat actionem quae certa est, ut dormit.
Modus coniunctivus significat actionem quae incerta est, aut iussus est, aut cum ut/ne copulatur, ut nescio cur dormiat, et dormiamus!, et iubeo ut dormiat.
Modus optativus significat actionem quae aliquis vult fieri, saepe copulatus cum utinam, et modo utitur tempore imperfecto, ut utinam dormirem!
Modus imperativus significat iussum, ut dormi!

Etiam duas voces sunt, activa (quae agit) et passiva (quae patitur), ut scribit et scribitur.

Possunt formari adiectiva ex verbo, quae dicuntur participia, et quibus utitur ut monstret nomen quod facit actionem, ut dormiens et currens. Quoque participia possunt agere ut verba, ut deus benedicens urbem. Praecipue sunt participia quattuor:

Participium praesens activum significat actionem quae nomen facit in forma adiectivi, ut pater dicens.
Participium futurum activum significat actionem quae nomen faciet in forma adiectivi, ut pater dicturus.
Participium perfectum passivum significat actionem quae evenit alicui et iam perfecta est, ut verba dicta.
Participium futurum passivum (nonnumquam dicitur gerundivum) significat actionem quae eveniet alicui, vel debet evenire, ut verba dicenda.

Ita declinatur participium praesens activum:

Participium Praesens Activum
	Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
	Masculinum	Femininum	Neutrum	Masculinum	Femininum	Neutrum
Nominativus	dīcēns	dīcēns	dīcēns	dīcentēs	dīcentēs	dīcentia
Genetivus	dīcentis	dīcentis	dīcentis	dīcentium	dīcentium	dīcentium
Dativus	dīcentī	dīcentī	dīcentī	dīcentibus	dīcentibus	dīcentibus
Accusativus	dīcentem	dīcentem	dīcēns	dīcentēs	dīcentēs	dīcentia
Ablativus	dīcente	dīcente	dīcente	dīcentibus	dīcentibus	dīcentibus
Vocativus	dīcēns	dīcēns	dīcēns	dīcentēs	dīcentēs	dīcentia

Gerundium significat actionem verbi in forma nominis, et casus quinque habet: nominativus (qui est eadem forma cum infinitiva, ut pugnare), genetivus (ut pugnandi), dativus (ut pugnando), accusativus (ut ad pugnandum), et ablativus (ut pugnando). Gerundio autem non licet habere aliud nomen quod illud agit, sed decet uti gerundivo:

Licet dicere ars bene pugnandi vel paratus ad pugnandum.
Non licet dicere ars bene pugnandi hostes, sed debet dicere ars bene pugnandorum hostium.

Supinum accusativa (ut amatum) ponitur post verba quae significant motionem, ut venire, ire. Illa significat aliquem velle facere actionem veniendo vel eundo, exempli gratia pater venit pugnatum (pater venit nam voluit pugnare). Forma ablativa ponitur post adiectivum, et significat actionem quae mutatur adiectivo, ut liber facilis est lectu (liber facile legitur).

Dividuntur omnia verba in coniugationes quattuor, quae, ut declinationes nominum, habent omnia verba quibus similes formas sunt.

Prima Coniugatio (Cum Forma Infinitiva *-are*, Ut *amare*)
			Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
			Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona	Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona
Indicativus	Activa	Praesens	amō	amās	amat	amāmus	amātis	amant
In.	A.	Imperfectum	amābam	amābās	amābat	amābāmus	amābātis	amābant
In.	A.	Futurum	amābō	amābis	amābit	amābimus	amābitis	amābunt
In.	A.	Perfectum	amāvī	amāvistī	amāvit	amāvimus	amāvistis	amāvērunt
In.	A.	Plusquamperfectum	amāveram	amāverās	amāverat	amāverāmus	amāverātis	amāverant
In.	A.	Futurum Perfectum	amāverō	amāveris	amāverit	amāverimus	amāveritis	amāverint
In.	Passiva	Praesens	amor	amāris	amātur	amāmur	amāminī	amantur
In.	P.	Imperfectum	amābar	amābāris	amābātur	amābāmur	amābāminī	amābantur
In.	P.	Futurum	amābor	amāberis	amābitur	amābimur	amābiminī	amābuntur
In.	P.	Perfectum	amātus/a/um sum	amātus/a/um es	amātus/a/um est	amātī/ae/a sumus	amātī/ae/a estis	amātī/ae/a sunt
In.	P.	Plusquamperfectum	amātus/a/um eram	amātus/a/um erās	amātus/a/um erat	amātī/ae/a erāmus	amātī/ae/a erātis	amātī/ae/a erant
In.	P.	Futurum Perfectum	amātus/a/um erō	amātus/a/um eris	amātus/a/um erit	amātī/ae/a erimus	amātī/ae/a eritis	amātī/ae/a erunt
Subiunctivus	Activa	Praesens	amem	amēs	amet	amēmus	amētis	ament
S.	A.	Imperfectum	amārem	amārēs	amāret	amārēmus	amārētis	amārent
S.	A.	Perfectum	amāverim	amāverīs	amāverit	amāverīmus	amāverītis	amāverint
S.	A.	Plusquamperfectum	amāvissem	amāvissēs	amāvisset	amāvissēmus	amāvissētis	amāvissent
S.	Passiva	Praesens	amer	amēris	amētur	amēmur	amēminī	amentur
S.	P.	Imperfectum	amārer	amārēris	amārētur	amārēmur	amārēminī	amārentur
S.	P.	Perfectum	amātus/a/um sim	amātus/a/um sīs	amātus/a/um sit	amātī/ae/a sīmus	amātī/ae/a sītis	amātī/ae/a sint
S.	P.	Plusquamperfectum	amātus/a/um essem	amātus/a/um essēs	amātus/a/um esset	amātī/ae/a essēmus	amātī/ae/a essētis	amātī/ae/a essent
Imperativus	Activa	Praesens	--	amā	--	--	amāte	--
Im.	A.	Futurum	--	amātō	amātō	--	amātōte	amantō
Im.	Passiva	Praesens	--	amāre	--	--	amāminī	--
Im.	P.	Futurum	--	amātor	amātor	--	--	amantor
			Activa	Activa	Activa	Passiva	Passiva	Passiva
			Praesens	Perfectum	Futurum	Praesens	Perfectum	Futurum
Infinitiva	--	--	amāre	amāvisse	amātūrum esse	amārī	amātum esse	amātum īrī
Participium	--	--	amāns	--	amatūrus	--	amātus	amandus
			Gerundium	Gerundium	Gerundium	Gerundium	Supinum	Supinum
			Genetivus	Dativus	Accusativus	Ablativus	Accusativus	Ablativus
Verbalia Nomina	--	--	amandī	amandō	amandum	amandō	amātum	amātū

Secunda Coniugatio (Cum Forma Infinitiva *-ere*, Ut *monere*)
			Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
			Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona	Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona
Indicativus	Activa	Praesens	moneō	monēs	monet	monēmus	monētis	monent
In.	A.	Imperfectum	monēbam	monēbās	monēbat	monēbāmus	monēbātis	monēbant
In.	A.	Futurum	monēbō	monēbis	monēbit	monēbimus	monēbitis	monēbunt
In.	A.	Perfectum	monuī	monuistī	monuit	monuimus	monuistis	monuērunt
In.	A.	Plusquamperfectum	monueram	monuerās	monuerat	monuerāmus	monuerātis	monuerant
In.	A.	Futurum Perfectum	monuerō	monueris	monuerit	monuerimus	monueritis	monuerint
In.	Passiva	Praesens	moneor	monēris	monētur	monēmur	monēminī	monentur
In.	P.	Imperfectum	monēbar	monēbāris	monēbātur	monēbāmur	monēbāminī	monēbantur
In.	P.	Futurum	monēbor	monēberis	monēbitur	monēbimur	monēbiminī	monēbuntur
In.	P.	Perfectum	monitus/a/um sum	monitus/a/um es	monitus/a/um est	monitī/ae/a sumus	monitī/ae/a estis	monitī/ae/a sunt
In.	P.	Plusquamperfectum	monitus/a/um eram	monitus/a/um erās	monitus/a/um erat	monitī/ae/a erāmus	monitī/ae/a erātis	monitī/ae/a erant
In.	P.	Futurum Perfectum	monitus/a/um erō	monitus/a/um eris	monitus/a/um erit	monitī/ae/a erimus	monitī/ae/a eritis	monitī/ae/a erunt
Subiunctivus	Activa	Praesens	moneam	moneās	moneat	moneāmus	moneātis	moneant
S.	A.	Imperfectum	monērem	monērēs	monēret	monērēmus	monērētis	monērent
S.	A.	Perfectum	monuerim	monuerīs	monuerit	monuerīmus	monuerītis	monuerint
S.	A.	Plusquamperfectum	monuissem	monuissēs	monuisset	monuissēmus	monuissētis	monuissent
S.	Passiva	Praesens	monear	moneāris	moneātur	moneāmur	moneāminī	moneantur
S.	P.	Imperfectum	monērer	monērēris	monērētur	monērēmur	monērēminī	monērentur
S.	P.	Perfectum	monitus/a/um sim	monitus/a/um sīs	monitus/a/um sit	monitī/ae/a sīmus	monitī/ae/a sītis	monitī/ae/a sint
S.	P.	Plusquamperfectum	monitus/a/um essem	monitus/a/um essēs	monitus/a/um esset	monitī/ae/a essēmus	monitī/ae/a essētis	monitī/ae/a essent
Imperativus	Activa	Praesens	--	monē	--	--	monēte	--
Im.	A.	Futurum	--	monētō	monētō	--	monētōte	monentō
Im.	Passiva	Praesens	--	monēre	--	--	monēminī	--
Im.	P.	Futurum	--	monētor	monētor	--	--	monentor
			Activa	Activa	Activa	Passiva	Passiva	Passiva
			Praesens	Perfectum	Futurum	Praesens	Perfectum	Futurum
Infinitiva	--	--	monēre	monuisse	monitūrum esse	monērī	monitum esse	monitum īrī
Participium	--	--	monēns	--	monitūrus	--	monitus	monendus
			Gerundium	Gerundium	Gerundium	Gerundium	Supinum	Supinum
			Genetivus	Dativus	Accusativus	Ablativus	Accusativus	Ablativus
Verbalia Nomina	--	--	monendī	monendō	monendum	monendō	monitum	monitū

Tertia Coniugatio (Cum Forma Infinitiva *-ere*, Ut *facere* Vel *dicere*)
			Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
			Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona	Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona
Indicativus	Activa	Praesens	faciō, dīcō	facis, dīcis	facit, dīcit	facimus, dīcimus	facitis, dīcitis	faciunt, dīcunt
In.	A.	Imperfectum	faciēbam, dīcēbam	faciēbās, dīcēbās	faciēbat, dīcēbat	faciēbāmus, dīcēbāmus	faciēbātis, dīcēbātis	faciēbant, dīcēbant
In.	A.	Futurum	faciam, dīcam	faciēs, dīcēs	faciet, dīcet	faciēmus, dīcēmus	faciētis, dīcētis	facient, dīcent
In.	A.	Perfectum	fēcī, dīxī	fēcistī, dīxistī	fēcit, dīxit	fēcimus, dīximus	fēcistis, dīxistis	fēcērunt, dīxērunt
In.	A.	Plusquamperfectum	fēceram, dīxeram	fēcerās, dīxerās	fēcerat, dīxerat	fēcerāmus, dīxerāmus	fēcerātis, dīxerātis	fēcerant, dīxerant
In.	A.	Futurum Perfectum	fēcerō, dīxerō	fēceris, dīxeris	fēcerit, dīxerit	fēcerimus, dīxerimus	fēceritis, dīxeritis	fēcerint, dīxerint
In.	Passiva	Praesens	fīō, dīcor	fīs, dīceris	fit, dīcitur	fīmus, dīcimur	fītis, dīciminī	fīunt, dīcuntur
In.	P.	Imperfectum	fīēbam, dīcēbar	fīēbāris, dīcēbāris	fīēbātur, dīcēbātur	fīēbāmus, dīcēbāmur	fīēbātis, dīcēbāminī	fīēbant, dīcēbantur
In.	P.	Futurum	fīam, dīcar	fīēs, dīcēris	fīet, dīcētur	fīēmus, dīcēmur	fīētis, dīcēminī	fīent, dīcentur
In.	P.	Perfectum	factus/a/um sum, dictus/a/um sum	factus/a/um es, dictus/a/um es	factus/a/um est, dictus/a/um est	factī/ae/a sumus, dictī/ae/a sumus	factī/ae/a estis, dictī/ae/a estis	factī/ae/a sunt, dictī/ae/a sunt
In.	P.	Plusquamperfectum	factus/a/um eram, dictus/a/um eram	factus/a/um erās, dictus/a/um erās	factus/a/um erat, dictus/a/um erat	factī/ae/a erāmus, dictī/ae/a erāmus	factī/ae/a erātis, dictī/ae/a erātis	factī/ae/a erant, dictī/ae/a erant
In.	P.	Futurum Perfectum	factus/a/um erō, dictus/a/um erō	factus/a/um eris, dictus/a/um eris	factus/a/um erit, dictus/a/um erit	factī/ae/a erimus, dictī/ae/a erimus	factī/ae/a eritis, dictī/ae/a eritis	factī/ae/a erunt, dictī/ae/a erunt
Subiunctivus	Activa	Praesens	faciam, dīcam	faciās, dīcās	faciat, dīcat	faciāmus, dīcāmus	faciātis, dīcātis	faciant, dīcant
S.	A.	Imperfectum	facerem, dīcerem	facerēs, dīcerēs	faceret, dīceret	facerēmus, dīcerēmus	facerētis, dīcerētis	facerent, dīcerent
S.	A.	Perfectum	fēcerim, dīxerim	fēcerīs, dīxerīs	fēcerit, dīxerit	fēcerīmus, dīxerīmus	fēcerītis, dīxerītis	fēcerint, dīxerint
S.	A.	Plusquamperfectum	fēcissem, dīxissem	fēcissēs, dīxissēs	fēcisset, dīxisset	fēcissēmus, dīxissēmus	fēcissētis, dīxissētis	fēcissent, dīxissent
S.	Passiva	Praesens	fīam, dīcar	fīās, dīcāris	fīat, dīcātur	fīāmus, dīcāmur	fīātis, dīcāminī	fīant, dīcantur
S.	P.	Imperfectum	fierem, dīcerer	fierēs, dīcerēris	fieret, dīcerētur	fierēmus, dīcerēmur	fierētis, dīcerēminī	fierent, dīcerentur
S.	P.	Perfectum	factus/a/um sim, dictus/a/um sim	factus/a/um sīs, dictus/a/um sīs	factus/a/um sit, dictus/a/um sit	factī/ae/a sīmus, dictī/ae/a sīmus	factī/ae/a sītis, dictī/ae/a sītis	factī/ae/a sint, dictī/ae/a sint
S.	P.	Plusquamperfectum	factus/a/um essem, dictus/a/um essem	factus/a/um essēs, dictus/a/um essēs	factus/a/um esset, dictus/a/um esset	factī/ae/a essēmus, dictī/ae/a essēmus	factī/ae/a essētis, dictī/ae/a essētis	factī/ae/a essent, dictī/ae/a essent
Imperativus	Activa	Praesens	--	fac, dīc	--	--	facite, dīcite	--
Im.	A.	Futurum	--	facitō, dīcitō	facitō, dīcitō	--	facitōte, dīcitōte	faciuntō, dīcuntō
Im.	Passiva	Praesens	--	fī, dīcere	--	--	fīte, dīciminī	--
Im.	P.	Futurum	--	fītō, dīcitor	fītō, dīcitor	--	fītōte	faciuntor, dīcuntor
			Activa	Activa	Activa	Passiva	Passiva	Passiva
			Praesens	Perfectum	Futurum	Praesens	Perfectum	Futurum
Infinitiva	--	--	facere, dīcere	fēcisse, dīxisse	factūrum esse, dictūrum esse	fierī, dīcī	factum esse, dictum esse	factum īrī, dictum īrī
Participium	--	--	faciēns, dīcēns	--	factūrus, dictūrus	--	factus, dictus	faciendus, dīcendus
			Gerundium	Gerundium	Gerundium	Gerundium	Supinum	Supinum
			Genetivus	Dativus	Accusativus	Ablativus	Accusativus	Ablativus
Verbalia Nomina	--	--	faciendī, dīcendī	faciendō, dīcendo	faciendum, dīcendum	faciendō, dīcendo	factum, dictum	factū, dictū

Quarta Coniugatio (Cum Forma Infinitiva *-ire*, Ut *audire*)
			Singularis	Singularis	Singularis	Pluralis	Pluralis	Pluralis
			Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona	Prima Persona	Secunda Persona	Tertia Persona
Indicativus	Activa	Praesens	audiō	audīs	audit	audīmus	audītis	audiunt
In.	A.	Imperfectum	audiēbam	audiēbās	audiēbat	audiēbāmus	audiēbātis	audiēbant
In.	A.	Futurum	audiam	audiēs	audiet	audiēmus	audiētis	audient
In.	A.	Perfectum	audīvī	audīvistī	audīvit	audīvimus	audīvistis	audīvērunt
In.	A.	Plusquamperfectum	audīveram	audīverās	audīverat	audīverāmus	audīverātis	audīverant
In.	A.	Futurum Perfectum	audīverō	audīveris	audīverit	audīverimus	audīveritis	audīverint
In.	Passiva	Praesens	audior	audīris	audītur	audīmur	audīminī	audiuntur
In.	P.	Imperfectum	audiēbar	audiēbāris	audiēbātur	audiēbāmur	audiēbāminī	audiēbantur
In.	P.	Futurum	audiar	audiēris	audiētur	audiēmur	audiēminī	audientur
In.	P.	Perfectum	audītus/a/um sum	audītus/a/um es	audītus/a/um est	audītī/ae/a sumus	audītī/ae/a estis	audītī/ae/a sunt
In.	P.	Plusquamperfectum	audītus/a/um eram	audītus/a/um erās	audītus/a/um erat	audītī/ae/a erāmus	audītī/ae/a erātis	audītī/ae/a erant
In.	P.	Futurum Perfectum	audītus/a/um erō	audītus/a/um eris	audītus/a/um erit	audītī/ae/a erimus	audītī/ae/a eritis	audītī/ae/a erunt
Subiunctivus	Activa	Praesens	audiam	audiās	audiat	audiāmus	audiātis	audiant
S.	A.	Imperfectum	audīrem	audīrēs	audīret	audīrēmus	audīrētis	audīrent
S.	A.	Perfectum	audīverim	audīverīs	audīverit	audīverīmus	audīverītis	audīverint
S.	A.	Plusquamperfectum	audīvissem	audīvissēs	audīvisset	audīvissēmus	audīvissētis	audīvissent
S.	Passiva	Praesens	audiar	audiāris	audiātur	audiāmur	audiāminī	audiantur
S.	P.	Imperfectum	audīrer	audīrēris	audīrētur	audīrēmur	audīrēminī	audīrentur
S.	P.	Perfectum	audītus/a/um sim	audītus/a/um sīs	audītus/a/um sit	audītī/ae/a sīmus	audītī/ae/a sītis	audītī/ae/a sint
S.	P.	Plusquamperfectum	audītus/a/um essem	audītus/a/um essēs	audītus/a/um esset	audītī/ae/a essēmus	audītī/ae/a essētis	audītī/ae/a essent
Imperativus	Activa	Praesens	--	audī	--	--	audīte	--
Im.	A.	Futurum	--	audītō	audītō	--	audītōte	audiuntō
Im.	Passiva	Praesens	--	audīre	--	--	audīminī	--
Im.	P.	Futurum	--	audītor	audītor	--	--	audiuntor
			Activa	Activa	Activa	Passiva	Passiva	Passiva
			Praesens	Perfectum	Futurum	Praesens	Perfectum	Futurum
Infinitiva	--	--	audīre	audīvisse	audītūrum esse	audīrī	audītum esse	audītum īrī
Participium	--	--	audiēns	--	audītūrus	--	audītus	audiendus
			Gerundium	Gerundium	Gerundium	Gerundium	Supinum	Supinum
			Genetivus	Dativus	Accusativus	Ablativus	Accusativus	Ablativus
Verbalia Nomina	--	--	audiendī	audiendō	audiendum	audiendō	audītum	audītū

Quattuor partes quae sunt et forma primae personae praesens activa indicativa singularis, et praesens infinitiva activa, et primae personae perfecta activa indicativa singularis, et accusativum supinum dicuntur partes principales, exempli gratia amo, amare, amavi, amatum.

Quoque sunt verba irregularia, quae frequentissime dicuntur ac scribuntur: esse, velle, posse, nolle, malle, ire, et alia verba quae derivata sunt his. Principales illorum partes sunt:

sum, esse, fui, --
volo, velle, volui, --
possum, posse, potui, --
nolo, nolle, nolui, --
malo, malle, malui, --
eo, ire, ii, itum

Divisiones grammaticae artis

Isidorus Hispalensis docet: Grammatica est scientia recte loquendi, et origo et fundamentum liberalium litterarum. Haec in disciplinis post litteras communes inventa est, ut iam qui didicerant litteras per eam recte loquendi rationem sciant.

Post Isidorum, scientia grammaticae divisa est in viginti plus partes:

Notae

↑ Octo Donatus definivit; quinque Isidorus.

Libri

Nexus interni

Nexus externi

Lege de Grammatica Latina in Vicilibris.

Textkit: Greek & Latin Learning Tools (Anglice)
Isidorus Hispalensis: Etymologiarum libri XX (saeculum VI/VII) (Latine)
grammatica latina Gottingensis (Latine, Theodisce)
Cyberlatinus situs - la grammatica latina ipertestuale on line (Latine, Italiane)
La grammatica latina (Latine, Italiane)
Donatus: de solecismo
Donatus: de partibus orationis ars minor
Lateinische Grammatik (Theodisce)
Collatinus (Francogallice)
http://de.wikibooks.org/wiki/Latein (Theodisce)
http://en.wikibooks.org/wiki/Latin (Anglice)
https://web.archive.org/web/20030328233919/http://home.dtc.ch/marsteam/l/formen.pdf (una pagina) et https://web.archive.org/web/20050305231126/http://home.dtc.ch/marsteam/l/kasus.pdf (una pagina)

Partes orationis
(Nomen) substantivum \| (Nomen) adiectivum \| Nomen numerale \| Pronomen \| Articulus \| Verbum (temporale) \| Adverbium \| Participium \| Coniunctio \| Praepositio \| Interiectio \| (Particula)

Grammaticae

Anglica · Cambrica · Interlingua · Latina · Slovena

[1] Octo Donatus definivit; quinque Isidorus.

[1]